مذمّت مدح و ستایش بد کاران و مردم کُشان،

مى‏بلرزد عرش از مدح شقى : ناظر است بمضمون این حدیث: «إذا مُدِحَ الفاسقُ غَضَبَ الربُّ َ اهتَزَّ لِذلکَ العَرشُ»[1]. ستایش بدکاران عرش را به ارزه در می آورد.

خاصه‏ى الله بود: یعنی ازاولیاء خدا، کسی که مورد توجه پروردگار است.

گر ندیدى سود او در قهر او: یعنی شاه می دید که این ستم وآزار به سود زرگر است وگرنه او که لطف محض بود چگونه ستم وآزار روا می داشت؟

حجام: اشاره به سنتی است که در مشرق زمین رواج داشته وهر ساله مقداری از خون بدن را باابزار خاص بیرون می کشیده اند.

مشفق: یعنی دلسوز.

 ( 240) اگر مقصد و مقصود ریختن خون مسلمانى بود من کافرم اگر از او نام برده او را موضوع حکایت قرار مى‏دادم.( 241) از مدح و ستایش اشخاص شقى عرش بلرزه مى‏آید و پرهیزکاران از مدح اشقیا خاطره‏هاى بد پیدا مى‏کنند. ( 242) او شاه بود شاه دانشمند دل آگاه و از بندگان خاص خداوند.( 243) کسى را که چنین شاهى بکشد بطور قطع نکشته بلکه او را بطرف جاه و جلال و تخت عزت کشیده است ( 244) آن لطف و رحمت مطلق اگر سود او را در قهر نمى‏دید هرگز قهرى از او بظهور نمى‏رسید .( 245) آرى طفل از نیشتر حجامت کن مى‏ترسد و مى‏گرید ولى مادر مهربانش غرق شادى و شعف است که صحت طفل خود را تأمین مى‏کند.

دراین ابیات مولانا از خود دفاع مى‏کند از آن رو که پادشاه مردم کشى را بحسب ظاهر ستوده است و روش دفاع بدین گونه است که مولانا اظهار مى‏کند که بموجب حدیث، ستایش اشقیا و مردم سنگ دل، خشم خدا را بر مى‏انگیزد و عرش را با همه‏ى عظمت بلرزش مى‏آورد و او که مسلمان پاک اعتقاد است اگر مطمئن نباشد که پادشاه فرمان بقتل زرگر از روى مصلحت و بحکم حق داده است هرگز بستایش وى زبان نمى‏گشاید.

استاد فروزانفر درشرح مصرح دوم این بیت چنین می گوید: و بد گمان شدن متقى را بدو طریق مى‏توان توجیه کرد: یکى آن که این ستایش موجب آن مى‏شود که مردم پرهیزکار در حق ستایشگر سوء ظن برند که او نیز به قتل و خونریزى خشنود است . دوم آن که ستایش و مدح سبب تلقین بنفس است چه از گوش و دهان هم بدل راهى است همچنان که از دل بگوش و دهان راهى دیگر و این دو در یکدیگر تاثیر مى‏کنند و بنا بر این آدمى هر قدر پاک دل و پرهیزکار باشد باز هم از گفتار خود متاثر مى‏شود از آن جهت که اظهار مطلبى از هر نوع که باشد ایجاد تعهد مى‏کند و در نتیجه بدان ملتزم و معتقد مى‏گردد و بر این توجیه (بد گمانى) بمعنى سوء ظن نیست بلکه معنى آن، اندیشه‏ى تباه و فکر فاسدى است که در شخص مداح ممکن است بوجود آید و خطر آن از بد گمانى دیگران بیشتر است.